5. Sınıf Maddenin Doğası Test Çöz, Fen Bilimleri Cevaplı Testler

📚 5. Sınıf Fen Bilimleri - Maddenin Doğası

Etrafımızdaki her şey maddeden oluşur. Peki bu maddeler nelerden meydana gelir? Nasıl özelliklere sahiptir? Maddenin Doğası ünitesi, maddeyi oluşturan temel yapı taşlarını, maddenin hallerini ve bu haller arasındaki dönüşümleri anlamamızı sağlar. Bu konuyu öğrenmek, günlük hayatta karşılaştığımız birçok olayı (buzun erimesi, suyun buharlaşması gibi) açıklamamıza yardımcı olur.

📌 Maddeyi Oluşturan Tanecikler

Tüm maddeler gözle göremediğimiz çok küçük taneciklerden oluşur. Bu taneciklere atom denir. Atomlar bir araya gelerek molekülleri oluşturur.

• 👉 Atom: Bir elementin tüm özelliklerini taşıyan en küçük yapı taşıdır.
• 👉 Molekül: İki ya da daha fazla atomun bir araya gelmesiyle oluşur.

💡 Örnek: Bir su molekülü (H₂O), iki hidrojen atomu ve bir oksijen atomunun birleşmesiyle oluşur. Tuz ise sodyum ve klor atomlarının birleşmesiyle oluşan bir moleküldür.

📌 Maddenin Halleri

Madde doğada üç temel halde bulunur: Katı, Sıvı ve Gaz. Maddenin hali, onu oluşturan taneciklerin düzenine ve hareketine bağlıdır.

• ✅ Katı: Tanecikler birbirine sıkı bağlıdır, titreşim hareketi yapar. Belirli bir şekli ve hacmi vardır.
• ✅ Sıvı: Tanecikler birbiri üzerinden kayarak akabilir. Belirli bir hacmi vardır ama konulduğu kabın şeklini alır.
• ✅ Gaz: Tanecikler serbestçe ve hızlı hareket eder. Belirli bir şekli ve hacmi yoktur, bulunduğu kabı tamamen doldurur.

💡 Örnek: Buz katı, su sıvı, su buharı ise gaz haline örnektir. Aynı madde farklı hallerde bulunabilir.

➡️ Hal Değişimi

Madde, dışarıdan ısı alarak veya ısı vererek bir halden başka bir hale geçebilir. Buna hal değişimi denir.

• 👉 Erime: Katıdan sıvı hale geçiş (Buzun su olması).
• 👉 Donma: Sıvıdan katı hale geçiş (Suyun buz olması).
• 👉 Buharlaşma: Sıvıdan gaz hale geçiş (Çamaşırların kuruması).
• 👉 Yoğuşma: Gazdan sıvı hale geçiş (Soğuk cam yüzeyinde su damlacıklarının oluşması).
• 👉 Süblimleşme: Katıdan direkt gaza geçiş (Naftalinin zamanla küçülmesi).
• 👉 Kırağılaşma: Gazdan direkt katı hale geçiş (Kışın camların buğulanması ve buzlanması).

Hal değişimleri fiziksel değişimdir. Çünkü maddenin kimliği değişmez, sadece fiziksel hali değişir.

📌 Maddenin Ayırt Edici Özellikleri

Farklı maddeleri birbirinden ayırt etmemize yarayan özelliklere ayırt edici özellikler denir. Bu özellikler maddenin cinsine bağlıdır.

• 🔍 Özkütle (Yoğunluk): Bir maddenin birim hacminin kütlesidir. Formülü: $yoğunluk = \frac{kütle}{hacim}$
• 🔍 Erime Noktası: Bir katının sıvı hale geçtiği sabit sıcaklıktır.
• 🔍 Kaynama Noktası: Bir sıvının gaz hale geçtiği sabit sıcaklıktır.
• 🔍 Esneklik: Maddenin bir kuvvet etkisiyle şekil değiştirip, kuvvet kalkınca eski haline dönme özelliğidir.

💡 Örnek: Saf suyun kaynama noktası deniz seviyesinde 100°C'dir. Bu, suyu diğer sıvılardan (örneğin alkolün kaynama noktası 78°C'dir) ayıran bir özelliktir.