Maddenin Hâl Değişimi Test Çöz 5. Sınıf Fen Bilimleri Çözümlü Sorular
Maddenin hâl değişimi, maddenin fiziksel yapısında meydana gelen önemli bir dönüşümdür. Madde; katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç temel hâlde bulunur ve bu hâller arasında geçiş yapabilir. Bu değişimler, maddeye ısı vermek veya maddenin ısısını almak yoluyla gerçekleşir. Günlük hayatta suyun buharlaşması, buzun erimesi gibi birçok örnekle sıklıkla karşılaştığımız bu olay, maddenin tanınması ve anlaşılması açısından fen bilimlerinin temel konularından biridir.
- Maddenin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç temel hâli vardır.
- Erime: Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesidir. (Örn: Buzun su olması)
- Donma: Sıvı bir maddenin ısı vererek katı hâle geçmesidir. (Örn: Suyun buz olması)
- Buharlaşma: Sıvı bir maddenin ısı alarak gaz hâline geçmesidir. (Örn: Suyun buhar olması)
- Yoğuşma: Gaz bir maddenin ısı vererek sıvı hâle geçmesidir. (Örn: Su buharının su damlacıklarına dönüşmesi)
- Hâl değişimi sırasında maddenin sıcaklığı sabit kalır.
- Hâl değişimleri fiziksel değişimdir, maddenin kimliğini değiştirmez.
Çözümlü Örnek Test Soruları
1. soru: Zeynep, bir kaba 200 gram buz koyup tarttığında toplam kütle 350 gram geliyor. Kabı ısıtıcı üzerine koyup buzun tamamının erimesini ve oluşan suyun bir kısmının buharlaşmasını bekliyor. Son durumda kabı tekrar tarttığında toplam kütle 280 gram ölçülüyor. Buna göre, başlangıçta kapta bulunan suyun kaç gramı buharlaşmıştır?
A) 20 gram
B) 30 gram
C) 70 gram
D) 150 gram
Çözüm: İlk tartımda kap + buz = 350 gram'dır. Buzun kütlesi 200 gram olduğuna göre, kabın kütlesi 350 - 200 = 150 gram'dır. Buharlaşma sonucu kütle kaybı yaşanır. Son tartımda kap + su = 280 gram'dır. Kabın kütlesi değişmediğine göre, kaptaki suyun kütlesi 280 - 150 = 130 gram'dır. Başlangıçta 200 gram buz vardı ve tamamı eridiğinde 200 gram su oluştu. Son durumda 130 gram su kaldığına göre, 200 - 130 = 70 gram su buharlaşmıştır. Doğru cevap: C
2. soru: Bir öğrenci, eşit kütlede su ve eteri aynı ortam sıcaklığında ayrı kaplara koyuyor. Belirli bir süre sonra eterin tamamen buharlaştığını, fakat suyun yalnızca $ rac{1}{4}$'ünün buharlaştığını gözlemliyor. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Eterin moleküller arası çekim kuvveti sudan daha büyüktür.
B) Suyun öz ısısı eterinkinden daha yüksektir.
C) Eterin kaynama noktası oda sıcaklığından düşüktür.
D) Suyun buharlaşma ısısı eterinkinden daha fazladır.
Çözüm: Eterin oda sıcaklığında hızla buharlaşması, onun kaynama noktasının oda sıcaklığından düşük olduğunu gösterir. Bu sayede moleküller kolayca gaz haline geçebilir. Suyun kaynama noktası ise 100°C'dir ve oda sıcaklığında daha yavaş buharlaşır. Diğer seçenekler yanlıştır: Eterin moleküller arası çekim kuvveti sudan daha zayıftır. Öz ısı ve buharlaşma ısısı, buharlaşma hızından çok buharlaşmak için gereken enerji miktarı ile ilgilidir. Doğru cevap: C
3. soru: Bir kış günü dışarıda bırakılan cam bir şişedeki su donunca şişe çatlıyor. Aynı miktardaki zeytinyağı ise donduğunda şişeyi çatlatmıyor. Bu gözlemi yapan bir öğrenci, "Su donduğunda hacmi artar, bu yüzden şişeyi çatlatır. Zeytinyağı donduğunda ise hacmi küçülür." hipotezini kuruyor. Bu hipotezi test etmek için aşağıdaki deney düzeneklerinden hangisini kullanması en uygundur?
A) Eşit kütlede su ve zeytinyağını aynı sıcaklıkta kaynatıp buharlaşma hızlarını karşılaştırmak.
B) Eşit hacimde su ve zeytinyağını ayrı kaplarda dondurup, donma öncesi ve sonrası hacimlerini ölçmek.
C) Eşit kütlede su ve zeytinyağını aynı sıcaklığa kadar ısıtıp sıcaklık-zaman grafiklerini çizmek.
D) Eşit hacimde su ve zeytinyağını aynı kabın farklı bölmelerine koyup birlikte dondurmak.
Çözüm: Hipotez, maddelerin donma sırasındaki hacim değişimleri ile ilgilidir. Bu nedenle, hipotezi test etmek için eşit hacimdeki su ve zeytinyağının donmadan önceki ve donduktan sonraki hacimlerini ölçmek ve karşılaştırmak gerekir. Seçenek A buharlaşma, seçenek C öz ısı, seçenek D ise hacim değişimini doğrudan ve karşılaştırmalı ölçmeye uygun değildir. Doğru cevap: B
4. soru: Bir lokantada, yemek pişirilen dumanlı ortamı temizlemek için tavana yakın yerlere havalandırma sistemleri yerleştirilir. Aşağıdaki özelliklerden hangisi, bu sistemlerin tavana yakın olmasının temel bilimsel nedenidir?
A) Sıcak havanın ve dumanın yoğunluğunun soğuk havadan daha az olması ve yükselmesi.
B) Dumanın içindeki katı parçacıkların elektrik yükü taşıması.
C) Dumanın soğuk havada daha hızlı dağılması.
D) Isınan havanın genleşerek ağırlığının artması.
Çözüm: Isınan hava ve duman genleşir, yoğunluğu azalır. Yoğunluğu azalan madde, yoğunluğu daha fazla olan soğuk havanın üzerine doğru yükselir. Bu nedenle dumanlı hava tavanda toplanır. Havalandırma sistemlerinin tavana yakın yapılmasının nedeni, bu yükselen kirli havayı en etkili şekilde dışarı atmaktır. Isınan havanın ağırlığı değişmez, kütlesi sabit kalır. Doğru cevap: A
Anahtar Kelimeler: 5. sınıf maddenin hal değişimi test çöz, maddenin hal değişimi testleri 5. sınıf, 5. sınıf hal değişimi kazanım testleri, 5. sınıf fen testleri çöz, beşinci sınıf hal değişimi soruları